Uwaga! Ten tekst zosta opublikowany w: „Przegld Powszechny” 4/1052:2009 s.62-73.
Marek Blaza SJ Wielkopostny antyjudaizm W ostatnim czasie media regularnie naganiaj kwesti dotyczc napitych stosunkw katolicko-ydowskich. Relacje te powanie zaczy si pogarsza po wydaniu przez papiea Benedykta XVI listu apostolskiego motu proprio Summorum Pontificum (7 lipca 2007 r.), na mocy ktrego mona sprawowa liturgi wedug rytu obowizujcego przed wprowadzenia reform Soboru Watykaskiego II. W kontekcie relacji katolicko-ydowskich najbardziej draliwym punktem tej decyzji papieskiej byo przywrcenie wielkopitkowej modlitwy o nawrcenie ydw. I tak na przykad, rabin Wenecji, Elia Enrico Richetti na amach jezuickiego czasopisma „Popoli” stwierdzi, i wraz z pontyfikatem Benedykta XVI Koci zmierza do przekrelenia „50 lat historii” dialogu ydowsko-katolickiego, gdy bdem obecnego papiea byo przywrcenie wraz z mszaem trydenckim modlitwy za ydw. Podobne stanowisko zaj take gwny rabin Rzymu, Ryszard di Segni. Z drugiej strony, ta zaistniaa napita sytuacja w dialogu katolicko-ydowskim wrcz prowokuje do tego, aby w sposb bardziej szczegowy przyjrze si historii owej modlitwy wielkopitkowej za ydw. Warto te bdzie zatrzyma si na treci tradycyjnego naboestwa „Gorzkich alw”, z ktrego po reformach Soboru Watykaskiego II (1962-1965) usunito wtki antysemickie. Wreszcie poytecznym bdzie dokonanie analizy wspczesnych tekstw wielkopitkowych naboestw w bizantyjskiej tradycji liturgicznej, ktra jest pielgnowana tak w Kociele prawosawnym, jak i w Kociele greckokatolickim, i w obydwu tych Kocioach od wielu stuleci nie dowiadczya adnych znaczcych reform liturgicznych. Wydaje si, i dopiero ocena tych wybranych treci wyjtych z liturgii pomoe nam w odpowiedzi na pytanie, w jakiej mierze obecny jest antysemintyzm w naboestwach Wielkiego Postu, a zwaszcza Wielkiego Pitku, tak na chrzecijaskim Zachodzie, jak i Wschodzie. Wielkopitkowa modlitwa za ydw Od czasw Soboru Trydenckiego (1545-1563), kiedy to nastpia uniformizacja rytu aciskiego, modlitwa za ydw w liturgii Wielkiego Pitku przybraa bardzo radykalny charakter, nie tylko co do treci, ale co do samej struktury. W ramach zanoszonych kolejno wezwa, modlitwa za ydw zostaa umieszczona na przedostatnim miejscu: przed modlitw za pogan, a po modlitwie za schizmatykw i heretykw. Z drugiej strony trzeba zaznaczy, i modlitwa ta wyrniaa si odmienn struktur od wszystkich pozostaych. Zwyczajna bowiem struktura modlitw zanoszonych w liturgii Wielkiego Pitku wygldaa nastpujco: najpierw zanoszona bya proba za konkretn osob lub kategori osb, na kocu ktrej kapan od razu piewa: Mdlmy si. Potem diakon wzywa: Zegnijmy kolana, a lud klka. Nastpnie subdiakon wzywa: Powstacie. Po powstaniu wiernych kapan odmawia oracj w intencji osoby lub osb, ktrych dotyczya uprzednia proba. Na kocu oracji lud odpowiada: Amen. Natomiast przy modlitwie za ydw kapan na kocu proby pomija wezwanie: Mdlmy si, a take pomijane byy komendy diakona i subdiakona, tak e w ogle nie byo przyklknicia. w brak wezwania Mdlmy si oraz przyklknicia w modlitwie za ydw w duej mierze koresponduje z treci tej modlitwy. W probie kapan modli si bowiem za wiaroomnych ydw (pro perfidis Judaeis), aby Bg i Pan nasz zdar zason z ich serc, eby i oni poznali Jezusa Chrystusa, Pana naszego. Rwnie dosadna bya oracja: Wszechmogcy, wieczny Boe, ktry nawet ydowskiej wiaroomnoci (etiam Judaicam perfidiam) od miosierdzia Twego nie odrzucasz, wysuchaj prb naszych, ktre za ten lud zalepiony zanosimy (pro illius populi obcaecatione deferimus), aby poznawszy wiato Twojej prawdy, ktrym jest Chrystus, ze swoich ciemnoci zostali wyzwoleni. Przez tego Chrystusa Pana naszego. Pierwsze, nieznaczne jeszcze zagodzenie dotyczce sposobu zanoszenia modlitwy za ydw dokonao si w ramach reform liturgii Wielkiego Tygodnia, wprowadzonej przez papiea Piusa XII w 1955 roku na mocy dekretu oglnego Maxima redemptionis nostrae mysteria. W wyniku tych reform dostosowano struktur modlitwy za ydw do struktury pozostaych modlitw, tak e odtd kapan po probie piewa Mdlmy si, a nastpnie lud na komend diakona Zegnijmy kolana, klka. Jednak sama tre modlitwy, cznie ze sformuowaniem „ydzi wiaroomni”, nie ulego zmianie. Sowo „wiaroomni”, zarwno w probie, jak i w oracji usun dopiero papie Jan XXIII w 1959 roku. Jednak nadal w oracji pozostao wyraenie „lud zalepiony” czy „zasona z ich serc”, tak e caa tre modlitwy nie ulega adnym zmianom. Radykalna zmiana treci wielkopitkowej modlitwy za ydw nastpia dopiero po Soborze Watykaskim II, przy wprowadzaniu Mszau Pawa VI w 1970 roku. Odtd modlitwa ta zajmuje szste miejsce w kolejnoci i zostaa umieszczona przed modlitw za niewierzcych w Chrystusa, niewierzcych w Boga, rzdzcych pastwami oraz strapionych i cierpicych. W posoborowej liturgii Kocioa rzymskokatolickiego proba tej modlitwy brzmi nastpujco: Mdlmy si za ydw, do ktrych przodkw Pan Bg przemawia, aby pomg im wzrasta w mioci ku Niemu i w wiernoci Jego przymierzu. Po probie nastpuje chwlia ciszy albo wezwania Zegnijmy kolana i Postacie, tak jak przy kadej innej modlitwie odmawianej w ramach modlitwy powszechnej na Liturgii ku czci Mki Paskiej. Nastpnie gwny celebrans piewa oracj: Wszechmogcy, wieczny Boe, Ty dae swoje obetnice Abrahamowi i jego potomkom; wysuchaj askawie proby swojego Kocioa, aby lud, ktry niegdy by narodem wybranym, mg osign peni Odkupienia. Przez Chrystusa, Pana naszego. W wielkopitkowej modlitwie za ydw, zreformowanej w duchu Soboru Watykaskiego II, zrezygnowano zatem z proby o ich nawrcenie. Nie pojawiaj si take w tej modlitwie adne negatywne epitety, ktre mogyby zosta le odczytane przez samych ydw. Mowa jest za to o wiernoci w Boym przymierzu. Jedyn fraz, ktra mogaby zosta odczytana negatywnie w polskim tumaczeniu tej modlitwy, to nazwanie ydw ludem, ktry niegdy (wyrn. – M.B.) by narodem wybranym. Jednak oryginalny tekst aciski oraz inne tumaczenia na jzyki narodowe wskazuj, i w istocie chodzi w tej modlitwie o lud, ktry jako pierwszy zosta narodem wybranym. Po wprowadzeniu przez Benedykta XVI dosy szerokiej moliwoci sprawowania liturgii wedug rytu obowizujcego przed wprowadzeniem reform Soboru Watykaskiego II, zostaa specjalnie dla tego rytu wprowadzona nowa wielkopitkowa modlitwa za ydw. W pierwszej czci tej modlitwy znw pojawia si wtek nawrcenia: Mdlmy si take za ydw, aby Bg i Pan nasz owieci ich serca (illuminet corda eorum), by uznali w Jezusie Chrystusie Zbawiciela wszystkich ludzi. Po probie nastpuje wezwanie Mdlmy si, a take Zegnijmy kolana i Powstacie, zgodnie z reformami wprowadzonymi za Piusa XII. Po tych komendach kapan odmawia oracj, ktra w porwnianiu z uprzedni prob, jest bardziej stonowana: Wszechmogcy wieczny Boe, ktry chcesz, eby wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy, spraw askawie, aby z wejciem wszystkich narodw do Twego Kocioa, cay Izrael zosta zbawiony. Przez Chrystusa Pana naszego. A zatem, w tej nowej modlitwie wprowadzonej do rytu przedsoborowego najwicej kontrowersji wzbudza proba o to, by Bg owieci serca ydw w celu uznania Chrystusa za Zbawiciela. I to wanie te sowa zdecydoway o znacznym pogorszeniu si stosunkw katolicko-ydowskich. Z drugiej strony, niektre rodowiska tradycjonalistw krytykuj Benedykta XVI, i wygadzi on znacznie tre tej modlitwy w porwnaniu z jej wersj zawart w mszale Jana XXIII, gdzie jest wprost mowa o „zalepieniu”, „ciemnociach” i „zasonie ich serc”. Jeden z biskupw Bractwa w. Piusa X, jeszcze przed zdjciem z niego ekskomuniki przez Benedykta XVI, Ryszard Williamson, znany z negowania Holokaustu ydw, tak ocenii nowo wprowadzon modlitw za ydw do rytu przedsoborowego: (...) Obecna zmiana w liturgii Wielkiego Pitku, pomniejszajc wiadomo katolikw co do istnienia owej prawdziwej „zasony” etc. wyrzdzia szkod wiecznemu zbawieniu ydw. Pod tym wzgldem Benedykt XVI – obiektywnie rzecz biorc – ukaza, e jest wrogiem ydw jako takich. Czy moe by jaka prawdziwsza definicja antysemity? Wida zatem, e ta nowa modlitwa w rycie przedsoborowym waciwie wzbudzia niemae wzburzenie po obu stronach: tak wrd religijnych ydw, jak i wrd uwaajcych si za ostatnich katolikw, ktrzy zachowali jeszcze wiar. Co wicej, obie te strony zarzucaj Benedyktowi XVI... antysemityzm, cho z innych, wzajemnie wykluczajcych si powodw. Wtki antysemickie w „Gorzkich alach” Wielkopostne naboestwo „Gorzkich alw” jest typowo polsk form pobonoci ku czci Mki Paskiej. Naboestwo to, wydane drukiem w 1707 roku, wprowadzili Ksia Misjonarze w kociele w. Krzya w Warszawie. W wersji pierwotnej tekstu „Gorzkich alw” wtkw antysemickich nie brakowao. Jednak po Soborze Watykaskim II wyraenia antysemickie zostay przeredagowane. Dlatego te przy omawianiu treci antysemickich w treci tego naboestwa bd ze sob zestawiane jednoczenie dwa teksty: uywany przed Soborem Watykaskim II i uywany obecnie. Ju w pierwszej czci „Gorzkich alw”, w Hymnie w tekcie pierwotnym pojawia si nastpujce sformuowanie: Bije, popycha yd nieposkromiony, nielitociwie z tej i z owej strony. Za wosy targa, znosi w cierpliowci Krl z wysokoci. We wspczesnej wersji pierwsza fraza powyszego tekstu brzmi: Bije, popycha tum nieposkromiony. Kolejny wtek antysemicki znajdowa si w Lamencie duszy nad cierpicym Jezusem: Jezu! Na zabicie okrutne, cichy Baranku, od ydw szukany, Jezu mj kochany. Tym razem wyraenie od ydw szukany zostao przeredagowane na od wrogw szukany. W drugiej czci, w Hymn w pierwotnej wersji rozpoczyna si od nastpujcuch sw: Przypatrz si duszo, jak ci Bg miuje, jako dla ciebie sobie nie folguje. Przecie Go bardziej, ni ydowska drczy, zo twoja mczy. Tekst ten nie wydaje si by wprost antysemicki, bo jednak na jego podstawie to wspczesny grzech osobisty chrzecijanina bardziej przysparza mk Chrystusowi ni to, co uczynili Mu ydzi w drodze na mier krzyow. Mimo to pierwotne sowo ydowska zostao zamienione na katowska. Od sformuowania antyydowskiego rozpoczyna si rwnie w drugiej czci Lament duszy nad cierpicym Jezusem: Jezu! Od ydostwa niewinnie, jako otr, godzien mierci obwoany, Jezu mj kochany! Tym razem sowo ydostwo zastpione zostao sowem posplstwo. W tyme Lamencie obecny by jeszcze jeden wtek antysemicki: Jezu! Z naigrawania od ydw, na pomiewisko purpur odziany, Jezu mj kochany! We wspczesnej wersji cae sformuowanie z naigrawania od ydw zostao zmienione na od onierzy niegodnie. Rwnie trzecia cz „Gorzkich alw” nie bya wolna od antyjudaizmu. I tak, w Lamencie duszy nad cierpicym Jezusem piewano: Jezu! Jawnie wpord dwch otrw, zelywie od ydw ukrzyowany, Jezu mj kochany! We wspczesnej wersji tekst ten brzmi nastpujco: Jezu, jawnie pord dwu otrw na drzewie haby ukrzyowany, Jezu mj kochany! Posoborowy tekst „Gorzkich alw” wolny jest zatem od sformuowa antysemickich. Z drugiej strony, naley przypuszcza, i niektrzy przynajmniej zwolennicy liturgii przedsoborowej, bd korzysta lub ju korzystaj z pierwotnej wersji tekstu „Gorzkich alw”. Wwczas okae si, i wprowadzona przez Benedykta XVI wielkopitkowa modlitwa za ydw co do antyjudaizmu w swoim przesaniu jest znacznie bardziej agodna od pierwotnej treci „Gorzkich alw”. Wtki antysemickie w wielkopitkowych tekstach liturgicznych tradycji bizantyjskiej Dotychczasowa refleksja dotyczca wtkw antysemickich, skupiajca si na wielkopitkowej modlitwie za ydw i typowo polskim naboestwie wielkopostnym „Gorzkich alw”, mogaby prowadzi do wniosku, i tego typu wtki zwizane s jedynie z tekstami naboestw odprawianych w Kociele rzymskokatolickim. Dlatego te w celu zburzenia tego stereotypu w tej czci niniejszego artykuu zostan przyblione wybrane teksty liturgiczne z Wielkiego Pitku, ktrymi bez adnych zmian od wiekw posuguj si Kocioy tradycji bizantyjskiej, czyli Koci prawosawny i Koci greckokatolicki. Pierwsze wtki antysemickie pojawiaj si ju w nieszporach Wielkiego Czwartku, ktre od strony liturgicznej waciwie rozpoczynaj ju nowy dzie liturgiczny, tzn. Wielki Pitek. Cho wikszo tekstw nieszporw Wielkiego Czwartku skupia si na Judaszu i jego zdradzie, to jednak pojawia si rwnie w tym kontekcie krytyka narodu ydowskiego: Zaprawd, Judasz jest owocem swego narodu, ktry mann jad na pustyni i w tym samym czasie szemra na swego Karmiciela. Niewdziczni, majc w ustach niebiaski chleb, szemrali na Boga. I oto nieprawy, trzymajc w ustach niebiaski Chleb, przygotowa zdrad Zbawiciela. (...) Zaprawd, oto nieprawy syn swego narodu, razem z nim znalaz zgub. Kolejne wtki antysemickie pojawiaj si na jutrzni Wielkiego Pitku, sprawowanej zwykle wieczorem w Wielki Czwartek. W ramach tej jutrzni odczytywanych jest 12 fragmentw Ewangelii opisujcych mk, mier i pogrzeb Chrystusa. S one przeplatane piewaniem antyfon opiewajcych mk Pask. Wiele z tych tekstw oskara wprost ydw o zabicie Jezusa, czego przykadem jest choby przesanie zawarte w 6. antyfonie: Dzi do krzya przybili ydzi Tego, ktry rozsiek morze lask i wywid ich na pustyni. Dzi wczni przebili Jego ebra, a plagami On dla nich zrani Egipt. I ci napoili Tego, ktry mann zesa im na pokarm jak deszcz. Rwnie w 12. antyfonie pojawiaj si sowa oskarajce ydw: Prawodawcy Izraela, Judejczycy i faryzeusze, chr apostolski woa do was: „Oto witynia, ktr wycie zburzyli, oto Baranek, ktrego wycie ukrzyowali i oddali grobowi, ale z mocy swej zmartwychwsta. Nie bdcie obudni, ydzi, On to jest, ktry wybawi w morzu i karmi na pustyni”. Z kolei w treci 13. antyfony zawarte jest ju nie tylko oskarenie ydw o skazanie na mier Chrystusa, ale take proba o odpat za ten niegodziwy postpek: Zgromadzenie ydowskie u Piata uprosiwszy Twoje ukryowanie, Panie, winy w Tobie nie znalazszy, zasugujcego na kar Barabasza uwolnili i Ciebie sprawiedliwego osdzili, wstrtnego zabjstwa grzech naladujc. Daj im, Panie, to, na co zasuyli (wyrn. – M.B.), albowiem kamliwie przeciw Tobie knuli . Tre tej modlitwy co do antyjudaizmu nie da si zatem porwna z adn wyej omawian modlitw w Kociele rzymskokatolickim. Sowa 15. antyfony nakazuj chrzecijanom odcicie si od witowania Paschy ydowskiej: Nie witujmy jak ydzi, albowiem Pasch nasz za nas ofiarowan jest Chrystus. Tekst ten cile czy si z zakazem zawartym w 7. kanonie Kanonw Apostolskich (IV/V w.), do ktrego wschodnie chrzecijastwo przywizuje bardzo du wag: Jeli biskup, prezbiter i diakon odprawi wito Paschy w tym samym czasie, co ydzi, przed wiosenn rwnonoc, zostanie zoony z urzdu. Z kolei w hymnie piewanym po 9. czytaniu Ewangelii (J 19,25-37) na jutrzni Wielkiego Pitku sam Bg ali si: dwa wystpki popeni pierworodny syn mj Izrael: opuci Mnie, rdo wody ywej i wykopa sobie studni zatrut. Mnie na drzewie ukrzyowa, Barabasza za uprosi i wypuci. Zatrwoyo si niebo z tego powodu i soce promienie skryo. Ty za, Izraelu, nie zawstydzie si, ale mierci Mnie wydae. Odpu im, Ojcze wity, albowiem nie wiedz, co uczynili. W innym hymnie, umieszczonym po 11. fragmencie Ewangelii (J 19,38-42), Koci pyta ydw: Ludu nieprawy i bezbony! Dlaczego zamylasz ze rzeczy?Dlaczego ycie wszystkich na mier skazae? Kolejny tekst oskarajcy ydw o zabicie Jezusa znajduje si w tercji Wielkiego Pitku: Panie, osdzili Ci ydzi na mier, ycie wszystkich, ci, ktrzy Morze Czerwone dziki lasce przeszli, do krzya Ci przybili. Ci, ktrzy z kamienia mid ssali, Tobie przynieli. Natomiast w sekcie jeden z hymnw wprost mwi o odrzuceniu ydw przez Jezusa i powoaniu w ich miejsce pogan: Tak mwi Pan do ydw: „Ludu mj, cem ci uczyni? Albo czym zawini? lepcom waszym przywrciem wzrok, trdowatych oczyciem, ma lecego na ou podniosem. Ludu mj, cem ci uczyni? A czym mi odpacasz? Za mann ci, za wod octem, zamiast kocha Mnie, do krzya Mnie przybilicie. Duej nie mog tego cierpie, przywoam moich pogan i oni Mnie uwielbi z Ojcem i Duchem i Ja im dam ycie wieczne” . * * * Dokonujc porwnania treci wybranych tekstw liturgicznych tradycji aciskiej i bizantyjskiej, bez wikszych trudnoci da si si zauway, i obecnie wtki antysemickie w tej pierwszej tradycji praktycznie nie wystpuj. Za wyjtek moe by uznane jedynie sformuowanie zawarte w nowo wprowadzonej przez Benedykta XVI wielkopitkowej modlitwie za ydw w mszale przedsoborowym: Mdlmy si take za ydw, aby Bg i Pan nasz owieci ich serca (illuminet corda eorum), by uznali w Jezusie Chrystusie Zbawiciela wszystkich ludzi. I to wanie wezwanie stao si obecnie gwn koci niezgody w dialogu katolicko-ydowskim. To jedno sformuowanie zdaje si przysania oczywisty fakt, i w mszale posoborowym, ktrym przecie posuguje si przytaczajca wikszo wsplnot Kocioa rzymskokatolickiego, w ogle nie ma adnych kontrowersyjnych wyrae odnoszcych si do ydw. Podobnie rzecz ma si z polskim naboestwem „Gorzkich alw”. Z zasady uywana jest przecie posoborowa wersja tego naboestwa, w ktrej ju nie wystpuj wtki antysemickie. Z drugiej strony, nawet jeeli jakie poszczeglne wsplnoty uwaajce si za tradycjonalistyczne posugiwayby si wersj przedsoborow „Gorzkich alw”, to na tle wszystkich wsplnot pielgnujcych to naboestwo, bd one stanowiy jedynie nieznaczcy margines. Inaczej zgoa kwestia wtkw antysemickich przedstawia si w bizantyjskiej tradycji liturgicznej, ktra nie przesza adnych znaczcych reform, ani w Kociele prawosawnym, ani w Kociele greckokatolickim. Dlatego te wtki antysemickie nadal s w tej tradycji obecne i ywe, a w porwnaniu z aciskimi tekstami liturgicznymi sprzed Soboru Watykaskiego II, zdaj si one by nawet bardziej intensywne i agresywne. Ponadto naley podkreli, i sia oddziaywania bizantyjskiej tradycji liturgicznej na kultur w niektrych przynajmniej regionach wiata (np. Rosji, Ukrainy, Biaorusi, Rumunii, w krajach bakaskich) z pewnoci jest nieporwnywalnie wiksza ni tradycjonalistycznych wsplnot tradycji aciskiej, sprawujcych sakramenty i inne naboestwa wedug rytu sprzed Soboru Watykaskiego II. W tym kontekcie pojawia si pytanie, dlaczego rodowiska ydowskie nie protestuj przeciwko tak wyrazistemu i otwartemu antyjudaizmowi, obecnemu w liturgii Kocioa prawosawnego i Kocioa greckokatolickiego? Pierwszym powodem moe by fakt, i teksty te s mao znane i nierozpowszechnione. Ponadto s one czstokro piewane w jzykach niezrozumiaych przez samych wiernych (np. po grecku czy po starocerkiewnosowiasku). Co wicej, sprawowanie naboestw w jzykach martwych w duej mierze skrywa antysemickie przesanie wyej zacytowanych tekstw wielkopitkowych. Natomiast piewanie tyche tekstw w jzykach narodowych moe sta si o tyle niebezpieczne, i wierni zrozumieliby ich tre, w wyniku czego doszoby albo do konsternacji, albo wrcz do wywoania nastrojw antysemickich w danej wsplnocie wierzcych. A zatem, na podstawie porwnania wyej zaprezentowanych tekstw liturgicznych rodowiska ydowskie winny raczej obawia si antyjudaizmu, ktry propagowany jest w Kociele prawosawnym czy Kociele greckokatolickim. Spord tych dwch pierwszy najprawdopodobniej zostanie zaatakowany Koci greckokatolicki. Rabini by moe zechc bowiem domaga si od papiea, aby ten nakaza katolikom tradycji bizantyjskiej usunicie wtkw antysemickich z tekstw liturgicznych, tym bardziej, e w wikszoci przypadkw grekokatolicy sprawuj swoje naboestwa w jzykach narodowych. Z drugiej strony katolickie Kocioy wschodnie w odniesieniu do swoich tradycji liturgicznych ciesz si szerok autonomi, przez co papie raczej nie bdzie chcia a tak stanowczo forsowa rewolucyjnych zmian w tekstach liturgicznych tych Kociow. Dlatego tym atwiej byoby wtedy obwini papiea za to, i nie chce on tak naprawd poprawi relacji z judaizmem. W kontekcie owych oskare ze strony rodowisk ydowskich o recesj w stosunkach z Kocioem rzymskokatolickim zaistnia wskutek wprowadzenia do wielkopitkowej modlitwy za ydw w rycie przedsoborowym jednego kontrowersyjnego sformuowania, razi milczenie tyche samych rodowisk w stosunku do Kocioa prawosawnego, ktry w tekstach liturgicznych gosi antyjudaizm. Co wicej, rwnie antyjudaizm, a przynajmniej postulat koniecznoci uznania przez ydw Chrystusa jako Zbawiciela propagowany jest przez niektrych przynajmniej swoich przedstawicieli hierarchii Kocioa prawosawnego. Obecnie postulat nawrcenia ydw gosi na przykad znany rosyjski teolog prawosawny, diakon Andriej Kurajew: Izrael nie jest narodem wybranym przez Boga, lecz stworzonym przez Boga. „Lud ten, ktry sobie utworzyem” (Iz 43,21). (...) Izraelnie dostrzeg tego momentu w swojej historii, kiedy powinien by otworzy si przed wiatem. Da wiatu Chrystusa, ale sam tego nie zauway. (...) Chrzecijanie jednakwidz moliwo wietlanej i twrczej przyszoci dla Izraela jako narodu. Jeli Izrael kiedy przyjmie Chrystusa, na nowo stanie si wybracem Boej mioci. (...) Kiedy chrzecijanie wzywaj ydw do przyjcia Ewangelii – nie naley tego nazywa „teologicznym ponieniem judaizmu”. Nie naley wymaga, by „chrzecijastwo zmienio swoje misyjne zaoenia”. Czy powysze sowa znanego prawosawnego teologa nie wspbrzmi z przesaniem nowo wprowadzonej wielkopitkowej modlitwy za ydw w rycie przedsoborowym? Dlaczego zatem rodowiska ydowskie krytykuj jedynie Benedykta XVI za wprowadzenie tej modlitwy, a nie reaguj na antyjudaizm w bizantyjskich tekstach liturgicznych Wielkiego Pitku czy publicznie wyraane pogldy przedstawicieli Kocioa prawosawnego dotyczce nawrcenia ydw na chrzecijastwo? Czy aby rodowiska te nie kieruj si pragmatyzmem albo polityczn poprawnoci, albo wrcz alergi na katolicym jako taki?
Creation date : 2013.06.17 • 23:30
Last update : 2013.06.17 • 23:30
Category : Rok liturgiczny
Page read 8591 times
Print preview
Print the page
|